Traduzioni in contesto per "okresu neolitu" in polacco-italiano da Reverso Context: Ten wisiorek jest na podstawie sztuki jaskiniowej z okresu neolitu. Zbiorowa mogiła z okresu II wojny św. na Ujeścisku Radny z Zakoniczyna · October 20, 2020 · October 20, 2020 · Mogiła zbiorowa żołnierzy z II wojny światowej, Steblów (powiat krapkowicki) 2020.07.22 01.jpg 4,624 × 3,472; 9.55 MB. media legend. Mogiła zbiorowa Great places to go near Mogiła z okresu II Wojny Światowej in September (updated in 2023) | Here, you can find the best travel tips, transportation routes as well as nearby hotels and restaurants, book discounted attraction tickets, etc. Read reviews of various attractions from other tourists, and use them to help plan your own itinerary. Jedna z najpopularniejszych polskich pieśni wojskowych z czasów I wojny światowej i wojny polsko-bolszewickiej. Znana również pod tytułem Rozmaryn, którego znaczenie w wierzeniach ludowych odnosi się do miłości i wierności. W śpiewnikach pojawia się od roku 1915, choć pierwsze zwrotki, jak podaje Michał Sokolnicki śpiewane były Monumentalne cmentarzyska eneolitycznej kultury pucharów lejkowatych między dolną Odrą a środkowym Sanem. Morfologia, chronologia i organizacja przestrzenna. Monumental cemeteries of the eneolithic Funnel Beaker culture between the Lower Oder and the nych od neolitu w P olsce (Giżbert 1960; Klichowska . 1975), początek badań nad roślinami użytko wanymi . nych z okresu śr e dniowiecza z terenu P olski wyka-zały, eGed. Strona główna Historia i kultura PAP © 2012 / W Święcicy (gm. Obrazów, pow. sandomierski) znaleziono pochówek sprzed kilku tysięcy lat, w którym złożono szczątki kobiety i dziecka – poinformowała PAP Monika Bajka z Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. W wydrążonej niszy archeolodzy znaleźli rozczłonkowane ciała dwóch osób – dorosłej kobiety i małego dziecka. Obok, w dużym zagłębieniu, na którego dnie palono ogień, znajdowały się kości kończyn dużego zwierzęcia. Wśród szczątków zmarłych ludzi, odkryto dużą amforę, bogato ornamentowaną motywami, które wykonano stempelkami i sznurem. Zdaniem archeologów, w naczyniu zapewne złożono zmarłym jakiś napój. Oprócz tego badacze natknęli się na skupisko dużych kamieni kwarcytowych. „Być może szczątki zmarłych zostały nimi przywalone lub zamykały one wejście do niszy i w jakimś czasie po złożeniu szczątków zmarłych zawaliły się” – przypuszcza Monika Bajka. Pod kamieniami, przy kościach dziecka, znaleziono mały pucharek zdobiony odciskami sznura i okrągłego stempelka oraz cztery ozdoby wykonane z bursztynu. Do grobu, obok amfory, złożono też żuchwę świni. „Pochówek ze Święcicy jest o tyle ciekawy, że wykazuje cechy dwóch kultur archeologicznych: amfor kulistych (technologia wykonania naczyń, jama ze śladami palenia ognia) i złockiej (niszowa forma grobu, ale bez bruku kamiennego, formy naczyń) i stanowi przypuszczalnie stadium pośrednie pomiędzy tymi jednostkami kulturowymi lub też pochodzi z najwcześniejszej fazy istnienia kultury złockiej” – wyjaśnia archeolog. Jak tłumaczy Monika Bajka, pochówki zbiorowe, w których kości ułożone są bez porządku anatomicznego, są znane w obrządku pogrzebowym kultur z okresu późnego neolitu: amfor kulistych i złockiej, które przebywały w okolicach Sandomierza w okresie około 3200-2500 lat Archeolodzy znajdują często w grobach tej ludności niekompletne szkielety, jak ma to miejsce w przypadku grobu ze Święcicy. „Rozczłonkowanie ciał złożonych do grobu może świadczyć o tym, że pierwotnie zwłoki zmarłych przechowywano w innym miejscu oraz o urządzaniu jakichś obrzędów ze szczątkami zmarłych, np. uczt kanibalistycznych. Jak się uważa, miały one na celu utrzymanie związku ze zmarłym, przelanie sił czy przejęcie jego cech. Do jakichś celów rytualnych służyła zapewne znajdująca się obok niszy z pochówkiem jama ze śladami palenia ognia i z kośćmi zwierzęcymi” – dodaje Bajka. Pochówek odkrył przypadkowo mieszkaniec Święcicy podczas kopania podjazdu do garażu przy swoim domu. Znalezisko zgłosił do Muzeum Okręgowego w Sandomierzu. Prace badawcze rozpoczęto w lipcu 2012 roku. (PAP) szz/ tot/ KRAJ ŚWIAT Szanowny Czytelniku, Zgodnie z Rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) informujemy Cię o przetwarzaniu Twoich danych. Administratorem danych jest Fundacja PAP,z siedzibą w Warszawie przy ulicy Bracka 6/8, 00-502 Warszawa. Chodzi o dane, które są zbierane w ramach korzystania przez Ciebie z naszych usług, w tym stron internetowych, serwisów i innych funkcjonalności udostępnianych przez Fundację PAP, głównie zapisanych w plikach cookies i innych identyfikatorach internetowych, które są instalowane na naszych stronach przez nas oraz naszych zaufanych partnerów Fundacji PAP. Gromadzone dane są wykorzystywane wyłącznie w celach: • świadczenia usług drogą elektroniczną • wykrywania nadużyć w usługach • pomiarów statystycznych i udoskonalenia usług Podstawą prawną przetwarzania danych jest świadczenie usługi i jej doskonalenie, a także zapewnienie bezpieczeństwa co stanowi prawnie uzasadniony interes administratora Dane mogą być udostępniane na zlecenie administratora danych podmiotom uprawnionym do uzyskania danych na podstawie obowiązującego prawa. Osoba, której dane dotyczą, ma prawo dostępu do danych, sprostowania i usunięcia danych, ograniczenia ich przetwarzania. Osoba może też wycofać zgodę na przetwarzanie danych osobowych. Wszelkie zgłoszenia dotyczące ochrony danych osobowych prosimy kierować na adres fundacja@ lub pisemnie na adres Fundacja PAP, ul. Bracka 6/8, 00-502 Warszawa z dopiskiem "ochrona danych osobowych" Więcej o zasadach przetwarzania danych osobowych i przysługujących Użytkownikowi prawach znajduje się w Polityce prywatności. Dowiedz się więcej. Wyrażam zgodę Copyright © Fundacja PAP 2022 Późna epoka kamienia, neolit, trwała w Europie od około 5 500 r. zaś w Mezopotamii od około roku 11 000 r. Samo pojęcie neolitu wprowadził w 1876 r. antropolog John Lubbock w celu odróżnienia epoki kamienia łupanego od epoki, w której występuje już kamień gładzony. Jest to czas, w którym pojawiła się ceramika, jednak wykonywana przede wszystkim ręcznie, jeszcze bez koła garncarskiego. Megality to kolejne, bardzo charakterystyczne dla neolitu zjawisko. Megalitami nazywamy budowle i obiekty, które zostały wykonane z ogromnych bloków i głazów skalnych. Istnieje duża różnorodność tych obiektów, jednak najbardziej charakterystyczne to: kurhany (grobowa budowla podziemna), dolmeny (grobowce megalityczne składające się z jednej komory), menhiry (wolnostojące głazy umieszczane pionowo, czasem tworzyły całe kompleksy), kromlechy (megalityczne budowle utrzymywane w kolistym kształcie), cykolity (kamienne kręgi, które były budowane z pojedynczych głazów). Upowszechnianie wszelkiego rodzaju naczyń ceramicznych wiązało się z niejaką rewolucją neolityczną. Ludy pierwotne zaczęły udomowianie i hodowanie zwierząt a także uprawę roślin, co przyczyniło się do rozwoju osadnictwa. Domy budowano głównie z suszonej gliny. Na sztukę w tym czasie (po 9 500 r. składały się prawie wyłącznie idole, figurki przedstawiające uproszczone sylwetki kobiece. Od 8 200 r. idole mają coraz bardziej podkreślone twarze i genitalia. Z tego czasu pochodzi dwumetrowa postać mężczyzny, najstarszy zachowany posąg odnaleziony w osiedlu Balıklıgöl. W miejscowościach takich jak Gobekli Tepe, Nevali Cori, Hačilar i Çayönü Tepesi, położonych na terenie dzisiejszej Turcji, odnaleziono zabytki świadczące o powstaniu pierwszych kamiennych świątyni już w neolicie. W Nevali Cori zachował się wykonany w glinie relief, przedstawiający najprawdopodobniej uczestników rytuału ofiarnego. Na Peloponezie znajduje się jedno z bardziej ciekawych stanowisk neolitycznych. To jaskinia Franchthi, która była siedzibą jednego z ludów myśliwskich. Z tego miejsca zachowały się między innymi ceramiczne naczynia oraz figurki. Najsłynniejszym obiektem pochodzącym z okresu neolitu jest oczywiście, wzniesione około 2600-2000 r. Stonehenge. Jest to wspaniały przykład monumentalnej architektury tego okresu. Największy blok skalny ma 7 metrów długości i waży 50 ton. Olbrzymi krąg został skorelowany ze światłem słonecznym w czasie przesilenia letniego, stąd przypuszczenia, iż mógł on służyć właśnie obrzędom odprawianym podczas kultu solarnego. Etapem przejściowym, kończącym epokę kamienną, a rozpoczynającą epokę brązu był nazywany przez paleontologów eneolit, czyli epoka miedzi. Grzegorz GałasińskiDwaj partyzanci z Armii Krajowej doczekali się godnego pochówku. Stało się to możliwe dzięki Fundacji Niezłomni i firmie z walczyli w Zgrupowaniu Armii Krajowej Stołpecko-Nalibockiego. Obaj polegli w bitwie pod Białym Ługiem, która miała miejsce 27 października 1944 roku. Partyzanci pod dowództwem majora Rudolfa Majewskiego „Leśniak” stoczyli zwycięską walkę z Niemcami. Dziesięciu poległych partyzantów pochowano w leśnej mogile, a po wojnie rodziny przeniosły ich ciała do rodzinnych grobów. Jednak według relacji mieszkańców okolicznych miejscowości nie wszyscy z poległych zostali rok temu Fundacja Niezłomni postanowiła odnaleźć miejsca pochówku dwóch żołnierzy, którzy zginęli w zwycięskiej walce, a których ciała pozostały w lesie. Akcja poszukiwawcza zakończyła się sukcesem i 15 maja 2021 roku odnaleziono ludzkie szczątki. Badania genetyczne oraz różne procedury trwały wiele miesięcy, lecz nie przyniosły jednoznacznego rozstrzygnięcia. Nie wiadomo do kogo należą szczątki. Na to, że byli to żołnierze AK ze Zgrupowania Stołpecko Nalibockiego jednoznacznie wskazują elementy odnalezione przy szczątkach. Za zgodą prokuratora IPN nadzorującego badania, organizatorzy poszukiwań zorganizowali pogrzeb poległych żołnierzy, których formalnie uznano za NN. Na prośbę Fundacji „Niezłomni” firma pomogła przygotować uroczystości pogrzebowe. - Od wielu lat współpracujemy z Fundacją „Niezłomni” i kiedy poproszono nas o pomoc w przygotowaniu pogrzebu poległych partyzantów zgodziliśmy się od razu - mówi Witold Skrzydlewski, właściciel firmy - Zawsze było i jest dla nas bardzo ważne to, aby osoby, które walczyły o wolną Polskę miały godny pochówek, a szczególnie ważna jest dla nas pamięć o nichPogrzeb poległych partyzantów rozpoczął się 23 lipca 2022 o godzinie na cmentarzu w Pilczycy, w powiecie koneckim, w województwie świętokrzyskim. Polecane ofertyMateriały promocyjne partnera KurhanCmentarzysko kurhanowe Szwajcaria w okolicy SuwałkKurhan – rodzaj mogiły , w kształcie kopca o kształcie stożkowatym lub zbliżonym do półkolistego, z elementami drewnianymi, drewniano-kamiennymi lub kamiennymi (zobacz dolmen ), w którym znajduje się komora grobowa z pochówkiem szkieletowym lub ciałopalnym. Pomieszczenia grobowe, nieraz bardzo rozbudowane, mają zwykle konstrukcję kamienną bądź drewnianą, czasem są kute w litej skale[1].Wschodnioeuropejskiemu słowu „kurhan” odpowiada, używane w językach zachodnioeuropejskich, określenie „ tumulus ”.Spis treści1 Występowanie2 Przykłady Europejska część Rosji i Syberia i Azja Państwa Bliski Japonia3 Przypisy4 Zobacz też5 Bibliografia6 Linki zewnętrzne WystępowanieKurhany występują na obszarach Europy , Azji i Ameryki w epoce neolitu i żelaza ( kultura unietycka , trzciniecka , przedłużycka , także w niektórych lokalnych grupach kultury łużyckiej ). Rzadziej spotykane były także w kulturach okresu rzymskiego i wczesnośredniowiecznego . Przykłady kurhanów Polska Kopiec Krakusa w Krakowie Kopiec Wandy w Krakowie Stróża Kolonia ( gmina Kraśnik ), IX wiek Wielkopolskie piramidy w Łękach Małych koło Grodziska Wielkopolskiego – grupa 11 kurhanów z XVII wieku Poleski Park Narodowy – kurhany z epoki trzcinieckiej Łysa Góra; Sitaniec , okolice Zamościa Czarnocin koło Buska-Zdroju Miernów koło Buska-Zdroju Kopiec tatarski w Przemyślu Czerne na Mazurach Szwedzka Mogiła - wczesnośredniowieczny kurhan w Rejowcu Fabrycznym Grodzisko w Wysokiem Mazowieckiem Białogórze , między Zgorzelcem a Lubaniem - 200 mogił oraz grodzisko słowińskie Rezerwat Przyrodniczo-Archeologiczny „Grodzisko Runowo " Widawa ( powiat łaski ) - kurhan z okresu II - IV w. Cmentarzysko Jaćwingów w okolicach Suwałk Lubiatowo - kurhany w pobliżu leśniczówki Szklana Huta. Wzgórze Wisielców na wyspie Wolin Kurhan karniowicki w Karniowicach kurhany w Bierówce koło JasłaSzczeglińskie kurhany (w okolicach Szczeglina w woj. zachodniopomorskim) Puszcza Białowieska - Rezerwat krajobrazowy im. prof. Władysława Szafera ( kwadrat 387 C ) Rostołty w woj. podlaskim, kurhan kultury wielbarskiej Kuraszewo w woj. podlaskim, kurhan kultury wielbarskiej Wola Grójecka w woj. świętokrzyskim,gmina Ćmielów - kurhan z okresu neolitu, ok. 2 m wysokości Cmentarzysko w Węsiorach w woj. pomorskim Europejska część Rosji i UkrainaKrólewskie kurhany scytyjskie : Towsta Mohyła , Sołocha , Gajmanowa Mogiła , Czertomłyk , Melitopolski oraz Kelermeskie i Uljapskie na Kubaniu .Kurhany bosporańskie : Kul-Oba , Bolszaja Bliznica . Wielki Ipatowski koło Stawropola .Numer 4, Kutuluk koło Samary w Rosji , XXIV wiek . Ryżanówka , około 150 km na południe od Kijowa , III wiek . Syberia i Azja Środkowa Pazyryk – zespół 5 wielkich kurhanów z pochówkami wodzów plemion scyto- sackich , VI - V wiek Noin Uła – nekropola wielmożów Xiongnu , I wiek / I wiek . Issyk w Kazachstanie w kompleksie sackiej nekropoli królewskiej z VI - III wieku Cmentarzysko kurhanowe Berel w dolinie rzeki Buchtarmy w Kazachstanie - III wiek z najsłynniejszym kurhanem nr 11 Państwa bałkańskieTereny obecnej Bułgarii , Rumuni , Grecji , Serbii i europejskiej części Turcji (na obszarze dawnej Tracji , Dacji i Mezji )Kurhan Aleksandrowski, ok. IV wiek - w grobowcu zachowały się freski ze sceną polowania na dzika. grobowiec z Kazanłyku w środkowej Kurhan z Werginy w GrecjiGoljama KosmatkaSveticaZlatinica Kırklareli = bułg. ŁozengradNaip i Harekattepe w Tekirdağ SzwecjaHåga koło Uppsali , X wiek . Bliski Wschód Nemrut Dağı , w kommageńskim kompleksie świątynno-sepulkralnym w południowo-wschodniej Turcji, I wiek JaponiaWielki Kurhan cesarza Nintoku na wyspie Honsiu Przypisy↑ Witold Szolginia: Architektura. Warszawa: Sigma NOT, 1992, ss. 83, 84. . Zobacz też budowle megalityczne tumulus teoria kurhanowa Parafialny Ośrodek Pamięci Zmarłych w Karniowicach Bibliografia( ros. ) Акишев "Курган Иссык", "Искусство", Москва, 1978 ( Akiszew „Kurhan Issyk”, wyd. Isskustwo, Moskwa, 1978); [1] ( duń. ) Almgren, O. "Kung Björns hög" och andra fornlämningar vid Håga, 1905 (za anglojęzyczną Wikipedią)( fr. ) Domaradzki „Pitiros i Thasos. Structures economiques dans la peninsule balkanique aux VII-II siecles avant Opole 2000Faridis K. „Vergina”, Wydawnictwo Rekos Ltd., Thessaloniki-Oreokastro 2006, s. 36 (wydanie polskie w tłum. Barbary Marii Hantel-Galatou), Praca zbiorowa „Encyklopedia sztuki starożytnej”, WaiF i Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1998, s. 126, 171, 248, 325, 326, 347-349, 348-349, 386, 425, 431, 462, 534, 575-576, 590-591, (PWN), (WaiF) Linki zewnętrzne O Kutuluku z „Archeology”, magazynu Amerykańskiego Instytutu Archeologicznego ( ang. ) O Ipatowie z „Archeology ( ang. ) Cmentarzysko Berel ( ros. ) O Ryżanówce (Tutanchamon ukraińskich stepów - Muzeum Archeologiczne w Krakowie) Przewodnik "Śladami Pierwotnych Kultur: Grodziska - Święte miejsca - Kamienne kręgi - Kurhany" , format PDF. Puszcza Białowieska - Kurhany (kwadrat 387C) Inne hasła zawierające informacje o "Kurhan": Język prasłowiański ( biz. palátion) z językami tureckimixomǫto, kъnęga/kъniga, kolpakъ/klobukъ z językami dackimi i północnotrackimimogyla, Kurhan (dac. kurgan) Fleksja Obok liczby pojedynczej i mnogiej istniała liczba podwójna . Deklinacja ... Archeologia zazwyczaj były to prace o charakterze kolekcjonerskim bez prowadzenia dokumentacji naukowej. Źródła archeologiczneKurhan starożytny w Szklanej Hucie na PomorzuStarożytny Kurhan na Suwalszczyźnie w miejscowości ... Stanowisko archeologiczne ... Tracja ... Wołgograd ChRL Chengdu , ChRL Kruševac , Serbia Ruse , Bułgaria Płońsk , Polska Zobacz też Dom Pawłowa Fontanna Barmalei Kurhan Mamaja ... Bitwa stalingradzka mogło zginąć nawet 250 tys. utrzymywali w tym momencie walki strategiczny Kurhan Mamaja – na radzieckich mapach wojskowych oznaczony jako wzgórze 102 – ... Atena Partenos ... Cywilizacja doliny Indusu było miastami. Największe z nich, jak: Dholavira, Harappa , Lothal (w gudźarati dosłownie Kurhan umarłych), Mohendżo-Daro (podobnie Kurhan umarłych w sindhi ) czy Rakhigarhi miały po ... Janka Kupała kłopotów z cenzurą . W kwietniu 1910 roku zakończone zostają prace nad poematem Kurhan, a w sierpniu poeta kończy poemat Son na Kurhanie – jeden ... Władysław III Warneńczyk ... Inne lekcje zawierające informacje o "Kurhan": Hasło nie występuje w innych lekcjach! Publikacje nauczycieli Logowanie i rejestracja Czy wiesz, że... Rodzaje szkół Kontakt Wiadomości Reklama Dodaj szkołę Nauka W neolicie tylko mała część mężczyzn przekazywała swoje geny – dzieci miał jeden mężczyzna na 17 kobiet. Badacze próbują ustalić, jakie były przyczyny takiej nierówności. Epoka neolitu to fascynujący okres w dziejach ludzkości. Wydawałoby się, że był to czas pokoju i łagodności, w końcu bojowi myśliwi wymienili łuki, oszczepy i noże na motyki i siekierki. Z badań wynika, że było jednak na odwrót. Ogromne budowle megalityczne, których przeznaczenie nie zawsze jest jasne, wymagały doskonałego zarządzania i przymuszania ludzi do ciężkiej pracy. Są też ślady masakr i potwornych praktyk, zapewne kultowo-magicznych, podczas których mordowano i ćwiartowano ludzi. W to wszystko ciekawie wpisują się badania genetyczne. Okazuje się, że pod koniec neolitu, czyli ok. 7–5 tys. lat temu, swoje geny przekazywał tylko jeden mężczyzna na 17 kobiet. Linia męska była więc genetycznie mocno zredukowana. Genetyczne wąskie gardło w neolicie Do takiego wniosku doszedł międzynarodowy zespół naukowców kierowany przez Monikę Karmin z uniwersytetu w Tartu w Estonii. Na łamach „Genome Research” (2015 r.) zauważyli oni w okresie późnego neolitu rodzaj „genetycznego wąskiego gardła” na chromosomie Y, odpowiedzialnym za przekazywanie genów w linii męskiej (za linię żeńską odpowiada DNA mitochondrialne). Czyżby populacja mężczyzn gwałtownie wyginęła? Czy też większość z nich stała się bezpłodna? Nawet jeśli weźmie się pod uwagę, że stres i choroby związane ze zmianą stylu życia (przejściem z myślistwa i zbieractwa na uprawę roli) spowodowały podwyższoną śmiertelność słabszych niż dziewczynki chłopców lub przyczyniły się w jakiś sposób do ich bezpłodności, to nie wyjaśnia aż tak dużej dysproporcji. Czytaj także: Kobiety i mężczyźni. Co nas w sobie przyciąga? Mężczyźni nie rozmnażali się ze względu na zmiany kulturowe? Co się zatem stało? Zwolennicy dominacji matriarchatu i rządów Wielkiej Bogini Matki mogliby tu znaleźć argument dla hipotezy o silnych społecznościach kobiet, które wykorzystywały mężczyzn jedynie jako „samców rozpłodowych”. Niestety przeczą temu znaleziska archeologiczne. W wielu kulturach neolitycznych groby mężczyzn są bogatsze i większe niż kobiet, a badania kości dowodzą, że panom wiodło się lepiej niż paniom, które były bardziej niż oni niedożywione i przepracowane. Wiele wskazuje na to, że kobiety nie miały wtedy zbyt wiele do powiedzenia, a związek ze znaczącym mężczyzną zwiększał ich oraz ich potomstwu szansę na przetrwanie (często bogatsze groby kobiet znajdują się w pobliżu pełnego darów grobu jakiegoś znaczącego mężczyzny). Według zespołu Moniki Karmin przyczyną, dla której rozmnożyło się tak niewielu mężczyzn, są zmiany kulturowe, jakie zaszły w trakcie rewolucji neolitycznej. Bo choć sam proces przebiegał różnie w różnych częściach świata, zawsze wiązał się z przejściem na osiadły tryb życia, a więc zabraniem terenów łowieckich myśliwym i przekształceniem ich w pola i pastwiska. W momencie gdy człowiek zdecydował się osiąść i uprawiać rolę, stary system, bogowie i społeczne zależności przestały się sprawdzać. Ludzie zaczęli być od siebie zależni, przy czym jedni zyskiwali więcej, inni mniej. Sprytniejsi gromadzili dobra (nadwyżki produkcyjne), a co za tym idzie, również władzę, co spowodowało wykształcenie się warstw wyższych. Aby uzasadnić i utrwalić ich uprzywilejowaną pozycję, wymyślono religie i obrzędy. Czytaj także: Tajemnice neolitycznych kamiennych kręgów Silny system patriarchalny w końcówce neolitu Nowy system ekonomiczny oparty na rolnictwie faworyzował zatem rozwój społeczeństw zhierarchizowanych, w których elita miała możliwość łatwiejszego przekazywania swoich genów. Preferowano już nie najsilniejszych mężczyzn w sensie biologicznym, tylko najbogatszych i „najlepiej ustosunkowanych”, co spowodowało, że rozmnażali się tylko oni i ich synowie. Ostatnio badacze z Uniwersytetu Stanforda – socjolog Tian Chen Zang, matematyk Alan Aw i biolog Marcus Feldman – zaproponowali w artykule w „Nature Communications” inne wytłumaczenie tego fenomenu. Na podstawie obserwacji rozprzestrzeniania się różnych haplogrup na chromosomie Y odrzucili wyjaśnienie, że przyczyną jest rozpowszechnianie osad rolniczych i fakt, że atrakcyjniejsi byli rolnicy niż lokalni łowcy-zbieracze. W końcu okres, kiedy mężczyźni przestają się rozmnażać, ma miejsce nie na samym początku, tyko raczej pod koniec neolitu. Według nich przyczyną nie były też nierówności społeczne, ale silnie pilnowany system patriarchalny, oparty na liniach ojcowskich (patrylinearny). Zredukował on różnorodność męskich chromosomów, bo zakładał, że mający wspólnego przodka mężczyźni pozostawali w rodzinie (w domu), a kobiety pochodziły z zewnątrz. Zarówno badania genetyczne, jak i izotopów strontu z zębów potwierdzają absolutną dominację patrylokalności (żona zamieszkuje w domu męża) w epoce neolitu. Mężczyźni ofiarami wojen toczonych między klanami Drugą przyczyną jest według tria ze Stanforda wzrost konkurencji i jej następstwo, czyli wojny. Grupy mężczyzn tworzących rodzinne klany rywalizowały ze sobą, walczyły o ziemię, dobra i kobiety. Wojny między rodzinami mogły kończyć się wyginięciem całej męskiej linii (zabijano nawet niemowlaki płci męskiej). A zwycięzcy zabierali ze sobą kobiety, które nadal przekazywały swoje geny. Koniec okresu redukowania męskich linii genetycznych badacze wiążą z powstaniem ok. 5 tys. lat temu pierwszych państw i włączeniem struktur rodzinnych w większe i bardziej złożone systemy społeczne. Mężczyźni w neolicie mieli przechlapane! Pomysł Amerykanów wydaje się sensowny, choć da się go podważyć. W końcu człowiek agresję ma w genach i walki prowadzi wcale nie od momentu, gdy zaczął prowadzić osiadły tryb życia, choć z pewnością wtedy stały się one częstsze i lepiej zorganizowane. Być może nie ma jednej odpowiedzi, która tłumaczy, dlaczego tylko niektórzy mężczyźni przekazali swoje geny. Z pewnością jednak badacze będą starali się zgłębić to niezwykle ciekawe zagadnienie. Tak czy inaczej jeśli ktoś myśli, że w dzisiejszych czasach mężczyźni mają pod górkę, bo system patriarchalny trzęsie się w posadach i kobiety zaczynają dominować w obszarach przedtem dla nich niedostępnych – grubo się myli. Jak widać w czasach, gdy tworzyły się systemy patriarchalne, panowie mieli przechlapane, a ich dostęp do kobiet był ograniczony. Mimo gwałtownego wzrostu ludności –bardziej niż kiedykolwiek w dziejach ludzkości. Czytaj także: Czego się boją współcześni mężczyźni

mogiła z okresu neolitu